22.05.2025
Ο κόσμος παρακολουθεί τη Μέση Ανατολή να φλέγεται ξανά και ξανά, μέσα σε ένα φαύλο κύκλο συγκρούσεων, συμφωνιών που καταρρέουν και μιας διαρκούς απουσίας ειρήνης.
Εδώ και δεκαετίες, το διεθνές διπλωματικό σύστημα αποτυγχάνει να φέρει σταθερότητα στην περιοχή. Όλοι μιλούν για πολιτικές λύσεις, για διμερείς διαπραγματεύσεις, για προσωρινές ανακωχές. Κανείς όμως δεν αγγίζει τον πυρήνα του προβλήματος: η σύγκρουση είναι πνευματική και συμβολική, και θα τελειώσει μόνο όταν ολοκληρωθεί αυτό που εδώ και αιώνες μένει ημιτελές – η ανοικοδόμηση του Τρίτου Ναού στην Ιερουσαλήμ.
Ο Πρώτος και ο Δεύτερος Ναός αποτέλεσαν τον θρησκευτικό και εθνικό πυρήνα του εβραϊκού λαού. Μετά την καταστροφή του Δεύτερου Ναού το 70 μ.Χ. από τους Ρωμαίους, η ιστορική συνέχεια διακόπηκε βίαια. Η απουσία του Ναού δεν είναι ένα απλό θεολογικό ή αρχαιολογικό ζήτημα· είναι το βασικότερο ανολοκλήρωτο κεφάλαιο στη γεωθρησκευτική ταυτότητα της περιοχής. Όσο αυτό το κεφάλαιο παραμένει ανοιχτό, η σύγκρουση θα συνεχίζεται με νέες μορφές και πρόσωπα.
Η ίδια η πόλη της Ιερουσαλήμ βρίσκεται στο κέντρο τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, όμως μόνο μία εξ αυτών στερείται του φυσικού της λατρευτικού κέντρου. Αυτή η άνιση κατάσταση αποτελεί διαρκές σημείο έντασης, είτε δηλώνεται ρητά είτε υποβόσκει σε κάθε έκρηξη βίας.
Ουδεμία διεθνής συνθήκη ή νομικό κείμενο απαγορεύει την ανοικοδόμηση θρησκευτικών χώρων, εφόσον τηρούνται οι αρχές της ελευθερίας λατρείας, της μη βίας και της προστασίας των δικαιωμάτων των άλλων κοινοτήτων. Η έννοια της θρησκευτικής ελευθερίας, κατοχυρωμένη στο Άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR), εφαρμόζεται ισότιμα. Η ανοικοδόμηση του Τρίτου Ναού, εφόσον γίνει με σεβασμό στους υφιστάμενους χώρους λατρείας και χωρίς παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν αποτελεί πρόκληση αλλά άσκηση νομίμου δικαιώματος.
Η επιλεκτική εφαρμογή του διεθνούς δικαίου στην Ιερουσαλήμ αποδεικνύει πως το πολιτικό status quo εξυπηρετεί μόνο τη διατήρηση της αστάθειας. Το να παραμένει ο Ναός ένα «απαγορευμένο θέμα» είναι στην πράξη μία σιωπηρή επιβολή πολιτικής παράλυσης.
Η ιστορία δείχνει πως η Ιερουσαλήμ δεν ησυχάζει όταν προσπαθούν να την διαχειριστούν σαν διπλωματικό σύμβολο χωρίς ψυχή. Η ειρήνη θα έρθει όταν υπάρξει συμβολική αποκατάσταση, όχι άλλη μία συμφωνία με ληγμένη ημερομηνία. Ο Τρίτος Ναός είναι ακριβώς αυτό: το πνευματικό σημείο ισορροπίας που λείπει.
Αυτό δεν σημαίνει κατάργηση άλλων θρησκειών. Δεν συνεπάγεται εκδίωξη, βία ή κυριαρχία. Αντιθέτως, η ανοικοδόμηση μπορεί να γίνει δίπλα στα υπάρχοντα μνημεία, με αρχιτεκτονική συνύπαρξη, διαθρησκειακό διάλογο και διεθνή επίβλεψη. Τίποτα δεν αποκλείει μία λύση όπου όλα τα ιερά συνυπάρχουν — αλλά αυτό προϋποθέτει να σταματήσει να θεωρείται ταμπού η επιστροφή του Ναού.
Οι τεχνικές, οικονομικές και πνευματικές προετοιμασίες για τον Τρίτο Ναό έχουν προχωρήσει αθόρυβα τις τελευταίες δεκαετίες. Αν και το χρονοδιάγραμμα δεν ανακοινώνεται επίσημα, όσοι παρακολουθούν τα γεγονότα προσεκτικά γνωρίζουν πως δεν πρόκειται για σενάριο φαντασίας. Η ανοικοδόμηση δεν είναι μακριά — είναι αναπόφευκτη.
Όσοι επιμένουν να βλέπουν τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή μόνο ως πολιτικό ή γεωστρατηγικό πρόβλημα θα συνεχίσουν να αποτυγχάνουν. Η ειρήνη δεν θα έρθει από νέες συμφωνίες ή εκεχειρίες· θα έρθει μόνο όταν ολοκληρωθεί αυτό που ξεκίνησε πριν από χιλιάδες χρόνια. Η ανοικοδόμηση του Τρίτου Ναού δεν είναι ακραία απαίτηση – είναι η τελική πράξη μίας αρχαίας διαμάχης που δεν μπορεί να κλείσει διαφορετικά.
Αν η διεθνής κοινότητα θέλει πραγματικά ειρήνη, ας πάψει να φοβάται αυτό που είναι ήδη γραμμένο.
