Αυτό δεν το είπαν ποτέ τα δελτία: Γιατί οι Μυστικές Υπηρεσίες Παρακολουθούν τις Τοπικές Ειδήσεις

Οι μυστικές υπηρεσίες έχουν δορυφόρους, τεχνολογία αιχμής, δίκτυα πρακτόρων. Κι όμως, κάθε πρωί ανοίγουν πρώτα… τοπικές ειδήσεις. Αν αυτό σου φαίνεται περίεργο, καλό είναι να ξανασκεφτείς πού κρύβεται πραγματικά η πληροφορία.

Δεν είναι λίγες οι φορές που μια κρίση ξεκινά από κάτι "ασήμαντο": ένα άρθρο σε μικρή εφημερίδα, μια αλλαγή λεξιλογίου σε ρεπορτάζ, μια εκπομπή σε επαρχιακό σταθμό που για πρώτη φορά δεν παίζει το γνωστό τζινγκλ.

Όχι, δεν είναι συνωμοσιολογία. Είναι τεχνική. Είναι μέθοδος. Και είναι η βάση για ένα από τα πιο παραγνωρισμένα εργαλεία συλλογής πληροφοριών στον σύγχρονο κόσμο: την ανάλυση ανοικτών πηγών, ή όπως τη λένε στο χώρο: OSINT (Open Source Intelligence).

Η πληροφορία είναι παντού. Η κατανόηση, όχι.

Οι περισσότεροι φαντάζονται ότι η "σοβαρή" πληροφόρηση προκύπτει από μυστικούς φακέλους, παρακολουθήσεις και κατασκοπία υψηλού επιπέδου. Στην πραγματικότητα, πάνω από το 80% των πληροφοριών που συλλέγουν οι υπηρεσίες διεθνώς είναι δημόσια προσβάσιμες.

Το θέμα δεν είναι τι λέγεται. Το θέμα είναι ποιος ξέρει να το ακούσει.

Ένα μικρό ρεπορτάζ για καθυστερήσεις σε δρομολόγια πλοίων σε λιμάνι της Βόρειας Αφρικής μπορεί να είναι ένδειξη κυρώσεων. Μια ξαφνική αλλαγή στον τρόπο που αναφέρονται σε έναν υπουργό στα τοπικά μέσα μιας χώρας της Βαλκανικής ίσως προμηνύει αποπομπή. Μια λέξη που αλλάζει — από "διαμαρτυρία" σε "επεισόδια" — είναι πολιτική δήλωση, όχι απλό editorial.

Ό,τι δεν λέγεται είναι το πιο ηχηρό

Η απουσία είναι ένδειξη. Όταν ένα πρόσωπο ή ένα θέμα εξαφανίζεται από τις σελίδες ενός τοπικού μέσου χωρίς εξήγηση, η σιωπή αυτή μιλάει. Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις το πρόσωπο — αρκεί να γνωρίζεις τη συνήθεια του μέσου.

Η αξία της πληροφορίας δεν είναι πια στο "μυστικό". Είναι στο υπονοούμενο. Στο συμφραζόμενο. Και κυρίως: στη συνοχή πολλών μικρών ενδείξεων που σχηματίζουν ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα για όσους ξέρουν να διαβάζουν πίσω απʼ τις γραμμές.

Τα τοπικά μέσα είναι το υπόγειο ρεύμα πριν από το κύμα

Μια τοπική φυλλάδα στην Ασία, ένα blog στα Αραβικά, ένας επαρχιακός ραδιοφωνικός σταθμός στην Ελλάδα, ένας κάτοικος που ανεβάζει stories για το φούρνο της γειτονιάς του. Αυτά είναι τα σημεία που διαμορφώνουν την πρώτη ύλη για αναλυτές πληροφοριών και decision-makers. Όχι γιατί περιέχουν κάτι "αποκαλυπτικό" με την κλασική έννοια, αλλά γιατί είναι ανεπεξέργαστα και πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Ένα άρθρο που ανεβαίνει στις 9:03 και κατεβαίνει στις 9:20 είναι πολύ πιο σημαντικό από μια ανακοίνωση του Υπουργείου Άμυνας.

Ένα ρεπορτάζ που αλλάζει τίτλο τρεις φορές σε διάστημα ωρών μπορεί να λέει πολύ περισσότερα απ’ ό,τι φαίνεται.

Αλλά ακόμα κι ένα απλό δελτίο καιρού που κάνει λόγο για “ιδιαίτερες συνθήκες ασφαλείας στο λιμάνι” μπορεί να είναι προειδοποίηση για στρατιωτική μεταφορά που δεν ανακοινώθηκε επισήμως.

Ο χάρτης είναι ήδη μπροστά μας — απλώς λείπουν τα σημάδια

Η δουλειά, λοιπόν, δεν είναι να "ανακαλύψεις" πληροφορίες. Είναι να τις αποσυνδέσεις από τον θόρυβο και να τις επανασυνθέσεις σε νόημα. Δεν χρειάζεται πρόσβαση σε απόρρητα αρχεία. Αρκεί να ξέρεις τι να παρατηρήσεις:

• Ποια ονόματα δεν αναφέρονται πλέον;

• Ποιο θέμα "πέφτει" σε ένταση σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα;

• Ποιο άρθρο διορθώθηκε διακριτικά και γιατί;

• Ποια αλλαγή ύφους δείχνει ότι υπάρχει άλλη γραμμή από πάνω;

Κάτι τελευταίο

Αν κάτι έχω καταλάβει τα τελευταία χρόνια, είναι ότι ο κόσμος δεν κρύβεται πίσω από σκιές. Κρύβεται μέσα στο φως που κανείς δεν κοιτάζει στα σοβαρά.

Και για όσους βιάζονται να γελάσουν με την ιδέα ότι κάποιος "διαβάζει τοπικά νέα για να προβλέψει γεωπολιτικές εξελίξεις", υπάρχει μόνο μία απάντηση:

Πρώτα γελάνε. Μετά διαβάζουν. Μετά σε ρωτάνε αν μπορείς να τους δώσεις heads-up για το επόμενο.