08.05.2025
Η χρήση «ρομποτακίων» (bots) ή ψευδών προφίλ από πολιτικά κόμματα είναι ένα θέμα που έχει προκύψει επανειλημμένα στην πολιτική συζήτηση, ιδίως από την αντιπολίτευση, η οποία ισχυρίζεται ότι η κυβέρνηση καταφεύγει σε τέτοιες πρακτικές για να επηρεάσει τη δημόσια γνώμη. Ωστόσο, η ύπαρξη αυτών των «ρομποτικών στρατών» και η αποδοχή του επιχειρήματος ότι τα κόμματα μπορούν να χρησιμοποιούν οργανωμένα ψεύτικα προφίλ είναι μια παρανόηση, την οποία αποδομούν οι ίδιες οι τεχνολογικές δυνατότητες και πολιτικές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Τα «ρομποτάκια» αναφέρονται σε αυτοματοποιημένα προγράμματα που εκτελούν ενέργειες, όπως δημοσιεύσεις, κοινοποιήσεις ή αλληλεπιδράσεις, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτά τα προγράμματα συνήθως χρησιμοποιούν αλγορίθμους για να μιμηθούν ανθρώπινες συμπεριφορές, ενώ τα ψεύτικα προφίλ δημιουργούνται με σκοπό την προώθηση μιας συγκεκριμένης ατζέντας ή την παραπλάνηση των χρηστών. Ειδικότερα, σε πολιτικό επίπεδο, η χρήση αυτών των προφίλ και των bots θεωρείται μέθοδος χειραγώγησης των εκλογικών ή πολιτικών συζητήσεων.
Οι μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook (Meta), το Twitter (X), το Instagram και το TikTok, επενδύουν σημαντικούς πόρους σε τεχνολογίες ανίχνευσης και εξάλειψης ψευδών προφίλ και αυτοματοποιημένων ενεργειών.
Η πιο διαδεδομένη μέθοδος για την ανίχνευση bots είναι η χρήση αλγορίθμων ανάλυσης συμπεριφοράς. Οι πλατφόρμες καταγράφουν τα μοτίβα χρήσης των λογαριασμών, όπως τη συχνότητα των αναρτήσεων, τη ταχύτητα της αλληλεπίδρασης (όπως likes και shares), και το περιεχόμενο που κοινοποιείται. Οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης (machine learning) αναγνωρίζουν αν αυτές οι ενέργειες υπερβαίνουν τα ανθρώπινα πρότυπα, εντοπίζοντας μοτίβα που δείχνουν ανωμαλίες, όπως υπερβολική δραστηριότητα σε μικρό χρονικό διάστημα.
Οι πλατφόρμες χρησιμοποιούν επίσης συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (AI) για να αναλύσουν τη γλώσσα και τη συμπεριφορά των χρηστών. Η AI είναι σε θέση να εντοπίσει προφίλ που επαναλαμβάνουν το ίδιο μήνυμα, χρησιμοποιούν μη ανθρώπινα μοτίβα γραφής ή συμμετέχουν σε συντονισμένες δραστηριότητες, όπως η μαζική διάδοση ενός πολιτικού μηνύματος.
Για παράδειγμα, το Meta έχει ενσωματώσει τεχνολογίες ανίχνευσης που απομακρύνουν εκατοντάδες εκατομμύρια ψεύτικους λογαριασμούς κάθε χρόνο. Το 2023, το Meta ανακοίνωσε ότι εντόπισε και αφαίρεσε πάνω από 1.3 δισεκατομμύρια ψεύτικους λογαριασμούς μέσω ανίχνευσης δραστηριότητας bot.
Οι πλατφόρμες επίσης χρησιμοποιούν προγράμματα επαλήθευσης ταυτότητας (identity verification). Αυτό περιλαμβάνει τον έλεγχο της αυθεντικότητας των λογαριασμών μέσω κινητών τηλεφώνων ή άλλων στοιχείων, με στόχο την αποφυγή δημιουργίας ψεύτικων ή ανώνυμων προφίλ.
Το Twitter (X), για παράδειγμα, απαιτεί από πολιτικούς και δημόσια πρόσωπα να υποβάλουν αίτημα επαλήθευσης, ώστε να εξασφαλίσουν τη γνησιότητα του λογαριασμού τους, ενώ και η Facebook ενισχύει τον έλεγχο των πολιτικών διαφημίσεων μέσω της αναγνώρισης και της επιβεβαίωσης της προέλευσης του περιεχομένου.
Η ιδέα ότι η κυβέρνηση ή οποιοδήποτε κόμμα οργανώνει και χρησιμοποίησε στρατιές από bots είναι, ως επί το πλείστον, ανέφικτη και εξαιρετικά δύσκολη από τεχνική άποψη. Ορισμένα από τα πιο σημαντικά επιχειρήματα κατά αυτών των ισχυρισμών περιλαμβάνουν:
Η συνεχής ανάλυση της συμπεριφοράς των χρηστών από τις πλατφόρμες κάνει τις συντονισμένες δράσεις εξαιρετικά δύσκολες. Ένα τέτοιο σενάριο αφήνει ψηφιακά ίχνη, τα οποία οι αλγόριθμοι και οι ερευνητές μπορούν να ανιχνεύσουν. Η χρήση πολλών λογαριασμών από την ίδια πηγή ή η ίδια στρατηγική επαναλαμβανόμενης ανάρτησης είναι ευδιάκριτη από τα συστήματα ασφάλειας.
Η δημιουργία ψεύτικων προφίλ απαιτεί χρόνο και πόρους. Απαιτείται συνεχής διαχείριση αυτών των προφίλ και παρακολούθηση για να διασφαλιστεί ότι δεν θα εντοπιστούν. Οι μεγάλες πλατφόρμες, ωστόσο, έχουν εξελιγμένα εργαλεία και διαδικασίες που εντοπίζουν αυτόματα τέτοιες ανωμαλίες.
Η οργανωμένη χρήση bots για πολιτική χειραγώγηση παραβιάζει την πολιτική διαφάνειας και των κανόνων για τις πολιτικές διαφημίσεις που έχουν θέσει οι ίδιες οι πλατφόρμες. Η Meta και άλλες πλατφόρμες έχουν συγκεκριμένες πολιτικές που αποτρέπουν τη χρήση τεχνολογιών όπως τα bots για την παραπλάνηση χρηστών ή την επιρροή σε εκλογικές διαδικασίες.
Παρά τη δυσκολία ενός οργανωμένου δικτύου bots, δεν αποκλείεται η μεμονωμένη χρήση bots ή ψευδών προφίλ από άτομα ή μικρές ομάδες για την προώθηση πολιτικών απόψεων. Ωστόσο, αυτό είναι αυθόρμητο και μεμονωμένο, χωρίς συστηματική και οργανωμένη εμπλοκή από πολιτικά κόμματα.
Η χρήση ρομποτικών προφίλ και ψεύτικων λογαριασμών από κυβερνητικούς ή πολιτικούς φορείς παραμένει, σύμφωνα με τις διαθέσιμες τεχνολογίες και την ανάλυση των πλατφορμών, μια απίθανη και ατεκμηρίωτη κατηγορία. Οι τεχνολογίες ανίχνευσης της παραπλάνησης στα κοινωνικά δίκτυα είναι εξαιρετικά ισχυρές και αποτελεσματικές στην αναγνώριση τέτοιων πρακτικών, καθιστώντας δύσκολη την εκτέλεσή τους σε μεγάλης κλίμακας πολιτική κλίμακα. Παρά τις ενδεχόμενες μεμονωμένες περιπτώσεις, δεν υπάρχουν αποδείξεις που να υποστηρίζουν ότι τα πολιτικά κόμματα καταφεύγουν σε οργανωμένες πρακτικές «ρομποτικών στρατών».
Η διαφάνεια και η υπευθυνότητα στις ψηφιακές πλατφόρμες παραμένουν οι βασικοί παράγοντες για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο δημοκρατικό διάλογο και τις εκλογικές διαδικασίες.
