Ήταν η σύναξη στην οποία επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά η θεότητα του Υιού του Θεού, ομοούσιου με τον Πατέρα. Στη Νίκαια καθιερώθηκε ο τρόπος υπολογισμού του Πάσχα, ο οποίος το 2025 θα είναι ο ίδιος για Καθολικούς και Ορθοδόξους
Η Σύνοδος της Νίκαιας έγινε μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου 325 και ήταν εκκλησιαστικό γεγονός μεγάλης σημασίας για την ιστορία της Εκκλησίας. Πρόκειται για την πρώτη «οικουμενική» σύνοδο, στην οποία συμμετείχαν περίπου 300 Πατέρες Το 2025 συμπληρώνονται 1700 χρόνια από την πρώτη Σύνοδο της Νίκαιας, ένα γεγονός που περίμενε ολόκληρος ο χριστιανικός κόσμος.
Τι αποφασίστηκε όμως στη σύνοδο του 325 που την έκανε τόσο καθοριστική για την πίστη των πιστών και για τη θεολογική σκέψη;
Όπως κάθε μεγάλη σύνοδος των πρώτων αιώνων της χριστιανικής εποχής, η Σύνοδος της Νίκαιας συγκλήθηκε επίσης για να απαντήσει σε ορισμένες θέσεις που, στο πλαίσιο της χριστιανικής σκέψης, φαινόταν μακριά από την ορθοδοξία. Ο τρίτος αιώνας χαρακτηρίστηκε από τη «λογοθεολογία», η οποία προσπάθησε να καθορίσει τις σχέσεις μεταξύ του Πατέρα και του Υιού. Ένας δυαδικός ρυθμός που, με τη λαμπρή μορφή του Θεολφίλου της Αντιοχείας, πήρε τριαδική σημασία, καθώς ο Θεόφιλος στοχαζόταν τη φύση και την πραγματικότητα του Αγίου Πνεύματος με πιο ολοκληρωμένο τρόπο. Το ερώτημα αφορά τόσο τη χριστολογική σφαίρα, που συνδέεται δηλαδή με τον λόγο για τον Χριστό, όσο και την Τριαδική σφαίρα, στην προσπάθεια κατανόησης των σχέσεων μεταξύ των τριών της Αγίας Τριάδας. Μεταξύ των παραστάσεων που προέβαλαν οι μελετητές της εποχής, υπήρχε και αυτή του Θεού Πατέρα στην κορυφή μιας ιδανικής ιεραρχίας και του Υιού σε μια σχηματικά κατώτερη θέση, η οποία για τους θεολόγους του λόγου δεν έδιωξε τον Υιό από τη θεϊκή σφαίρα, οδηγήθηκε στα άκρα από έναν εξέχοντα θεολόγο όπως ο Άρειος, πρεσβύτερος της Αλεξάνδρειας, ο οποίος θεωρούσε τον Υιό εκ φύσεως υποβαθμισμένο σε σύγκριση με τον Πατέρα. Αυτό δημιούργησε, στην Αριανή σκέψη, την ιδέα ότι ο Υιός είναι ο Πατέρας, σε θέση κατωτερότητας, και επομένως ότι υπάρχει διαφορά στη θεότητα μεταξύ του Πατέρα και του Υιού. Για τον Άρειο, αφού ο Υιός είναι «γεννημένος», υπήρξε μια εποχή που δεν ήταν εκεί. Αυτή η θέση, που είχε πολλούς οπαδούς, δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή από την Εκκλησία, η οποία, βασιζόμενη στην αποκάλυψη και την πίστη, που ήδη εκφραζόταν τον πρώτο αιώνα, πίστευε ότι ο Υιός, ο Λόγος του Πατέρα, είναι αληθινά Θεός όπως ο Πατήρ.
Για το λόγο αυτό, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος συγκάλεσε σύνοδο στην πόλη της Νίκαιας, με αποστολή να ανταποκριθεί στις θέσεις του Αρείου, που θεωρούνται αποκλίνουσες από την ορθοδοξία. Υπερασπιστής του δόγματος της εκκλησίας ήταν ο επίσκοπος Αλεξανδρείας Αθανάσιος.
Η Σύνοδος της Νίκαιας διακήρυξε πανηγυρικά ότι ο Πατέρας και ο Υιός είναι της ίδιας ουσίας και ότι δεν υπήρξε ποτέ εποχή που να μην ήταν ο Υιός. Για να επιβεβαιωθεί αυτό, χρησιμοποιήθηκε ο ελληνικός όρος «ομόουσιος» ή - κυριολεκτικά - «της ίδιας ουσίας», έτσι η ιστορία της Εκκλησίας οφείλει στη Σύνοδο της Νίκαιας, επειδή σε αυτήν διατυπώθηκε το Σύμβολο της Πίστεως, το οποίο ομολογείται ακόμη κατά τη διάρκεια της εποχής. γιορτή σήμερα Ο Υιός του Θεού, ο ενσαρκωμένος Λόγος, είναι «γεννημένος από την ίδια ουσία με τον Πατέρα».
Η Νίκαια ήταν σημαντική και για λειτουργικούς λόγους. Κατά τη συνέλευση, μάλιστα, καθιερώθηκε η ημερομηνία του Πάσχα, που θα γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της άνοιξης. Διαφορετικά ιστορικά γεγονότα οδήγησαν στη συνέχεια σε μια απόκλιση ως προς την ημερομηνία μεταξύ της χριστιανικής Ανατολής και της Δύσης. Το 2025, κατά ευτυχή σύμπτωση, το Πάσχα μεταξύ Χριστιανών και Ορθοδόξων θα γιορταστεί την ίδια μέρα.
