Γράφει ο Γιώργος Ηλιάδης, ερευνητής και αμυντικός αναλυτής
Ο Γιώργος Ηλιάδης είναι ερευνητής και αμυντικός αναλυτής με εστίαση στις γεωπολιτικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Αν και νέος, διαθέτει πολυετή εμπειρία, έχοντας συνεργασίες σε αμυντικά ινστιτούτα της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Η δουλειά του περιλαμβάνει αναλύσεις στρατηγικών κινήσεων, μελέτες σχετικά με τις διενέξεις σε εθνοτικά και θρησκευτικά διαιρεμένες περιοχές, καθώς και συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια για την ασφάλεια.
Εισαγωγή: Το Κουρδικό ζήτημα ως πυρήνας αποσταθεροποίησης
Το κουρδικό ζήτημα είναι ένα από τα πιο σύνθετα και μακροχρόνια προβλήματα που επηρεάζουν την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αφορά την επιδίωξη των Κούρδων για αυτονομία ή ανεξαρτησία σε εδάφη που καλύπτουν περιοχές της Τουρκίας, της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν.
Με πληθυσμό περίπου 30 εκατομμυρίων ανθρώπων, οι Κούρδοι αποτελούν τη μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα χωρίς δικό της κράτος, γεγονός που καθιστά το ζήτημα όχι μόνο περιφερειακό αλλά και διεθνές.
Η Τουρκία, έχοντας στο έδαφός της μια σημαντική κουρδική μειονότητα, βλέπει το κουρδικό ζήτημα ως υπαρξιακή απειλή. Η πολιτική της Άγκυρας στοχεύει στην καταστολή κάθε απόπειρας αυτονομίας ή ενδυνάμωσης των Κούρδων, τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της. Αυτή η πολιτική, όμως, δεν περιορίζεται μόνο σε στρατιωτικές επιχειρήσεις αλλά επεκτείνεται σε γεωπολιτικές και διπλωματικές στρατηγικές που επηρεάζουν ολόκληρη την περιοχή και κατʼ επέκταση, την Ελλάδα.
Η Τουρκία αντιμετωπίζει τους Κούρδους ως απειλή για την εθνική της συνοχή. Η δράση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), που θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από την Άγκυρα, έχει οδηγήσει σε δεκαετίες ένοπλων συγκρούσεων, οι οποίες έχουν κοστίσει τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Η τουρκική κυβέρνηση εφαρμόζει πολιτικές εκτουρκισμού, περιορισμού των κουρδικών δικαιωμάτων και καταστολής κάθε μορφής κουρδικής πολιτιστικής έκφρασης.
Τα τελευταία χρόνια, η Άγκυρα έχει ενισχύσει τη στρατιωτική της δράση κατά του PKK, πραγματοποιώντας επιχειρήσεις τόσο στο τουρκικό έδαφος όσο και σε γειτονικές χώρες, όπως το Ιράκ και η Συρία. Οι επιχειρήσεις αυτές, αν και παρουσιάζονται ως απαραίτητες για την καταπολέμηση της "τρομοκρατίας", συχνά πλήττουν άμαχους πληθυσμούς, ενισχύοντας το αίσθημα εχθρότητας των Κούρδων απέναντι στο τουρκικό κράτος.
Η τουρκική πολιτική δεν περιορίζεται μόνο εντός των συνόρων. Η Άγκυρα έχει επανειλημμένα εισβάλει στη βόρεια Συρία, με στόχο να αποτρέψει τη δημιουργία ενός ενιαίου κουρδικού θύλακα, που θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για ένα μελλοντικό ανεξάρτητο κουρδικό κράτος. Οι επιθέσεις κατά των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), μιας συμμαχίας υπό κουρδική ηγεσία που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, αποδεικνύουν τη στρατηγική της Τουρκίας να υπονομεύσει τους Κούρδους σε κάθε πεδίο.
Η Τουρκία χρησιμοποιεί το κουρδικό ζήτημα και στις διεθνείς της σχέσεις. Η απειλή του προσφυγικού κύματος από τη Συρία, όπου οι Κούρδοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, χρησιμοποιείται ως μοχλός πίεσης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, η Άγκυρα διαπραγματεύεται με τις μεγάλες δυνάμεις επιχειρώντας να εξασφαλίσει την υποστήριξή τους στις επιχειρήσεις της κατά των Κούρδων, ενώ διατηρεί διπλωματικά ανοίγματα με το Ιράν και τη Ρωσία για τον έλεγχο της κατάστασης.
Ο ρόλος της Ελλάδας
Η Ελλάδα, αν και δεν εμπλέκεται άμεσα στο κουρδικό ζήτημα, έχει ιστορικά υποστηρίξει τον αγώνα των Κούρδων για δικαιώματα. Οι δεσμοί αυτοί βασίζονται στη στρατηγική αντιπαλότητα με την Τουρκία και την επιδίωξη μιας ισχυρότερης ελληνικής παρουσίας στη Μέση Ανατολή.
Η υποστήριξη προς τους Κούρδους μπορεί να ενισχύσει την ελληνική θέση απέναντι στην Τουρκία, καθώς μια πιθανή αποσταθεροποίηση της Άγκυρας λόγω του κουρδικού ζητήματος θα εξασθένιζε τη γεωπολιτική της ισχύ. Επιπλέον, η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει διπλωματικό σύμμαχο των Κούρδων, προωθώντας το ζήτημά τους σε διεθνή φόρα, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ΟΗΕ.
Ωστόσο, ο ρόλος της Ελλάδας δεν είναι απλός. Η υποστήριξη στους Κούρδους ενέχει κινδύνους, καθώς η Τουρκία αντιλαμβάνεται κάθε τέτοια κίνηση ως εχθρική πράξη. Η Αθήνα πρέπει να διαχειριστεί τη σχέση της με την Άγκυρα με προσοχή, αποφεύγοντας να φανεί ότι εμπλέκεται άμεσα στις εσωτερικές συγκρούσεις της Τουρκίας.
Παράλληλα, η Ελλάδα μπορεί να χρησιμοποιήσει το κουρδικό ζήτημα ως εργαλείο πίεσης, προκειμένου να εξασφαλίσει διεθνή υποστήριξη στα δικά της εθνικά θέματα, όπως οι ελληνοτουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο και η προστασία της Κύπρου.
Η γεωγραφική θέση των Κούρδων και των περιοχών που ελέγχουν, όπως στη βόρεια Συρία και το Ιράκ, συνδέεται στενά με τα ενεργειακά αποθέματα της περιοχής. Η Ελλάδα, επιδιώκοντας να καταστεί ενεργειακός κόμβος, μπορεί να συνεργαστεί με κουρδικούς φορείς για τη διασφάλιση σταθερότητας και την ανάπτυξη ενεργειακών δικτύων που θα εξυπηρετούν την Ευρώπη.
Το κουρδικό ζήτημα αποτελεί βασικό πυλώνα αποσταθεροποίησης της Τουρκίας και σημαντικό γεωπολιτικό ζήτημα για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Η πολιτική της Άγκυρας, που βασίζεται στη βίαιη καταστολή και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, έχει δημιουργήσει ένα φαύλο κύκλο συγκρούσεων, αποτρέποντας τη δυνατότητα μιας ειρηνικής λύσης.
Η Ελλάδα, αν και δεν έχει άμεση εμπλοκή, μπορεί να αξιοποιήσει το κουρδικό ζήτημα για να ενισχύσει τη θέση της στην περιοχή. Η προσεκτική διπλωματική διαχείριση, η διεθνής υποστήριξη στους Κούρδους και η ανάπτυξη συνεργασιών που εξυπηρετούν κοινά συμφέροντα μπορούν να αποτελέσουν στρατηγικά εργαλεία για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Το μέλλον του κουρδικού ζητήματος εξαρτάται από τη δυναμική των διεθνών ισορροπιών, αλλά και από την ικανότητα της Ελλάδας να διαδραματίσει έναν ρόλο που θα εξυπηρετεί τόσο τα δικά της εθνικά συμφέροντα όσο και τη σταθερότητα της περιοχής.
